Bilanço nedir? Bilanço nasıl hazırlanır?

Bilanço şirketiniz, operasyonlarınız, yükümlülükleriniz, varlıklarınız ve çok daha fazlası hakkında içgörüler sunarak işletmenizin gerçek değerini belirlemenize yardımcı olan bir mali tablodur. İşletmelerin performansını değerlendirmesi, bireylerinse yatırım tercihlerini şekillendirmesine yardımcı olan bilançolar hakkında daha fazla bilgiye ulaşmak istiyorsanız, "Bilançonun tanımı nedir?", "Bilanço türleri nelerdir?", "Bilanço esasına göre tutulan defterler nelerdir?", "Bilanço neden önemlidir?", "Bilanço ve gelir tablosu aradaki fark nedir?", "Bilanço hangi hesaplardan oluşur?", "Bilanço nasıl hazırlanır?", "Bilanço analizi nasıl yapılır?" gibi soruların cevabı için yazımızı okumaya devam edebilirsiniz.
Bilanço, bir şirketin varlıklarını, yükümlülüklerini ve hissedarların öz sermayesini gösteren bir mali tablodur.

Ayrıca, muhasebe hesap isimlendirilmelerinde standartlaşmanın çok az olması sebebiyle bilanço, finansal durum tablosu olarak da bilinir.

Finansal durum tablosu isminden de anlaşılacağı gibi bir işletmenin belli bir tarihteki finansal durumunu, yani şirketin belirli bir dönemdeki sahip olduğu varlıkları ve bu varlıkların nasıl elde edildiğine yönelik kaynakları gösteren tablodur.

Bilançonun kalemleri likidite sırasına göre listelenir; Varlık, likiditelerine (ne kadar hızlı ve kolay nakde çevrilebileceklerine) göre azalan sırada listelenir. Benzer şekilde, yükümlülükler de ödeme önceliklerine göre sıralanır. Örneğin, daha likit kalemler; nakit ve envanter, daha likit olmayan; tesis, mülk ve ekipmandan önce listelenir.

Finansal raporlamada cari ve cari olmayan terimleri ise sırasıyla kısa vadeli ve uzun vadeli terimleriyle eş anlamlı olarak, birbirlerinin yerine kullanılır.

Sunuş tipine göre bilançoları iki şekilde hazırlanır:

Hesap tipi bilançoda aktif ve pasif kalemler muhasebede kullanılan hesap çizelgesine karşılıklı olarak yazılarak düzenlenir.

Hesap tipi bir bilanço aşağıdaki tabloda görüldüğü gibi T biçiminde hazırlanır ve aktifler sol, pasifler sağ tarafa yazılır.



Rapor tipi bilanço, aktif varlıkların ve pasif kaynakların alt alta sıralandığı bilançodur.

Rapor tipi bilanço, bir işletmenin birden fazla yılına ait rakamları yan yana yazarak karşılaştırma imkanı sağlar. Bu sebeple analizlerde daha çok tercih edilir.



Kapsamına göre bilançolar konsolide ve konsolide olmayan bilanço olarak iki gruba ayrılır:

Ana ortaklıkla aralarında sermaye ilişkisi bulunan ortakların; aynı döneme ait varlıklar, borçlar ve öz kaynaklar kalemlerinin sadece tek bir işletmeye aitmiş gibi sunulduğu bilançolara konsolide bilanço denmektedir. Konsolide bilançonun diğer bilançolardan farkı ise birden fazla işletmenin işlemlerini ifade ediyor olmasıdır.

Konsolide olmayan bilanço ise sadece bir işletmenin belirli bir tarih aralığındaki finansal dönemini görmek için hazırlanır.

İşletme veya vergi hukuku açısından bilançoları iki konuda inceleyebiliriz:

İşletme yönetimine bilgi vermek amacıyla Türk Ticaret Kanunu’na göre düzenlenen ve kârı belirlemeye yönelik hazırlanan bilançodur.

Proforma bilanço, finansal yönetim fonksiyonları arasında yer alan finansal planlamanın önemli uygulamalarından bir tanesidir. Bunun sebebi olarak proforma bilanço kullanarak gelecek dönemdeki kaynak ihtiyacı veya fazlasının bugünden belirlenmesi olarak gösterilebilir. Bu sayede, işletmeler daha sağlıklı finansal kararlar alabilir. Proforma bilançonun klasik bilançodan farkı, geleceğe dönük ve isteğe bağlı olmasıdır.

Proforma bilanço oluşturulurken çeşitli yöntemlerden yararlanılabilir.

Bu yöntemler sırasıyla, kapsamlı bütçeleme yöntemi, satışların yüzdesi yöntemi, oranlar yöntemi, regresyon yöntemi ve günlük satışlar yöntemi olarak ifade edilebilir.

Mali bilanço, yasaların belirlediği emredici kurallar ve yaptırımlara uyularak düzenlenen kavramsal bilançolardır. Bunlara vergi bilançosu da denmektedir.

Mali tablolardaki finans özetlerinin raporlanması gibi konsolide bilançolarda da bu raporlama sunulur.

Mali bilanço diğer adıyla vergi bilançosu, mali yasalar ve bu yasaların koyduğu kural ve yaptırımlar göz önünde tutularak düzenlenen bilançodur.

Mali bilanço düzenlenirken ilgili yasal hükümlere uyulması zorunludur. Bunun sebebi, vergiye konu olan ticari kazancın saptanabilmesinin yasaların uygulandığı takdirde mümkün olmasındandır.

Mali bilançonun hazırlanmasında birçok iktisadi (bina, demirbaş gibi) değerlerin değerlendirilmesiyle, karşılık ve amortisman ayrılması Vergi Usul Kanunu hükümlerince yapılır.

Yıllık mali bilanço toplamı, bilanço tablosunda yer alan aktif ve pasif tablolarının toplamını, yani o bilanço yılında şirketin aktif ve pasif tüm mal varlıklarını ifade etmektedir.

Yevmiye Defteri (Günlük Defter): Birinci sınıf tacirlerin ticari faaliyetlerini belgelere dayanarak özel bir yazım şekliyle günü gününe maddeler halinde yazdığı defterdir. Yevmiye defteri, günlük defter anlamına da gelir.

Türk Ticaret Kanunu'na göre yevmiye defterinin tutulduğu yıldan itibaren 10, Vergi Usul Kanunu'na göre de 5 yıl süre ile saklanılması gerekir. İşletmelerin sosyal sigortaya ait belgelerini saklama zorunluluğu ise 10 yıldır.

Defter-i Kebir (Büyük Defter): Defter-i Kebirde, yevmiye defterinin kaydettiği faaliyetlerinden alınan işletme hesapları işlenir. Bir diğer adı da Büyük Defter'dir. Çift sayfa olarak kullanılan defterin iki sayfası bir sayfa olarak sayılır. Defterin sol sayfası hesaplardaki borcu, sağ sayfası ise hesapların alacağını gösterir.

Envanter Defteri: Şekil olarak defter-i kebire benzeyen envanter defteri çift sayfalı ve iki sayfası bir sayfa olarak sayılır. Ticari işletmelerin açılışında ve onu izleyen her yıl sonu çıkarılan envanter listesi, bilançolar, gelir tablosu deftere kaydolur. Envanter ve bilançonun oluşturulduğu son gün "Bilanço Günü" olarak adlandırılır.

Şirketiniz, operasyonlarınız, yükümlülükleriniz, varlıklarınız ve çok daha fazlası hakkında içgörüler sunarak işletmenizin gerçek değerini belirlemenize yardımcı olması açısından bilanço çok önemlidir.

İlgili yatırımcılara ve potansiyel kredi verenlere şirketin mali durumu hakkında yol gösterici olması da bilançonun bir diğer önemini ortaya koyar.

Bir işletmenin en büyük hedefi kar elde etmektir. Bilanço da karar vermeye yardımcı olan en önemli araçlardan biridir ve iş hedeflerinizin ne kadar iyi karşılandığını ve hangi alanların iyileştirilmesi gerektiğini değerlendirmenize yardımcı olur.

Bilanço ayrıca işletme sahiplerine ve yatırımcılara bir şirketin belirli bir dönemde nelere sahip olduğunu ve ne kadar borçlu olduğunu gösterir.

Bilançolar genellikle kazançları ve harcamaları izlemek için kullanılır ve bu sebeple hisse satın almakla ilgilenenler için de bilançolar oldukça önemlidir.

Bilançolar ve gelir tablolarının her ikisi de finans dünyası için oldukça önemli tablolardır. Aralarındaki fark ince ama önemlidir.

Gelir tabloları, daha çok kar ve zarar tablosu olarak bilinir. Satışlar ve yatırım getirileri yoluyla şirkete giren paranın yanı sıra ödenecek hesaplar, maaşlar, gelir vergisi ve diğer finansal yükümlülükler yoluyla şirketten çıkan parayı gösterir. Belirli bir süre boyunca şirketin faydalı bir anlık görüntüsünü sunar.

Bilanço ise, bir şirketin mali sağlığına ilişkin daha bütüncül bir anlık görüntü sunar. Tüm varlık türlerini, tüm yükümlülük türlerini ve tüm hissedar özkaynak türlerini dikkate alır. Bunu yaparken, şirketin gelir tablosundan daha geniş bir finansal görüntü sağlayabilir. Ancak, uygun bir gelir tablosunun sunabileceği gündelik ayrıntılarından yoksundur.

İyi yönetilen bir şirketin muhasebe sistemi hem gelir tablolarını hem de bilançoları hissedarların ve yöneticilerin kullanımına sunmalıdır. Potansiyel yatırımcılar bilançoları bütüncül bir pencere sunması sebebiyle düzenli olarak takip ederken hepsi gelir tablolarını aynı oranda görmeyi beklemezler.

Mizan, şirket içinde kullanılan bir raporken, bilanço genellikle şirket dışındaki yatırımcılara ve finans kuruluşlarına verilir.

Mizanın birincil işlevi, hesap defterlerindeki toplam alacak ve borçların birbiriyle dengede olup olmadığını görmektir.

Her ay için bir mizan hazırlayabilirsiniz. Ancak bilanço, dönemsel bazda hazırlanan bir belgedir.

Bir bilanço denklemi, bir şirketin neye sahip olduğunu (varlıklar), ne kadar borcu olduğunu (yükümlülükler) ve sahiplerin işletmede ne kadar hissesi veya payı olduğunu (hissedarların öz sermayesi) gösterir. Aşağıdaki formülü kullanarak hesaplayabilirsiniz:

Varlıklar = Yükümlülükler + Özkaynaklar

Bilanço temel olarak yukarıdaki üç hesaptan oluşur. Şimdi bunların üzerinden tek tek geçelim.

Varlıkları, nakde dönüştürülebilen değerli herhangi bir şey olarak tanımlamak mümkündür. Başka bir deyişle, bir varlık işletmelere ve kuruluşlara ekonomik değer sağlar. Varlıklar hem dönen varlıkları hem de duran varlıkları içerir.

Dönen varlıklar; nakit ve nakit benzerleri (örneğin, kısa vadeli devlet tahvilleri, hazine bonoları ve para piyasası fonları), alacak hesapları ve envanter.

Duran varlıklar; mülk, tesis, ekipman, uzun vadeli yatırımlar ve maddi olmayan varlıklar (örneğin patentler ve lisanslar).

Duran varlıklar içinde işletmeye devamlı surette tahsis edilmiş bulunan varlıklar yer alır.

Yükümlülükler bir şirketin sorumluluklarıdır. Yani varlıkların tam tersidir. Gelecekte bir masraf veya maliyete neden olacak herhangi bir şey olarak da tanımlanabilir.

Bir borç veya borçlu olunan tutar da toplam yükümlülükler arasında yer alır. Hem kısa vadeli hem de uzun vadeli yükümlülükler bilançonun bu bölümünde yer alır.

Kısa vadeli yükümlülükler: Ödenecek hesaplar, yıl içinde ödenecek borç senetleri ve uzun vadeli borçların cari vadelerini kapsar.

Uzun vadeli yükümlülükler: Uzun vadeli borç senetleri, ertelenmiş vergi yükümlülükleri, ödenecek tahviller ve uzun vadeli borçları kapsar.

Hissedarların öz sermayesi olarak da bilinen öz kaynaklar, sahiplerin işletmeye yatırdığı para miktarıdır. Şunları içerir:

Sermaye: Bir şirketin iş amaçları için hissedarlarından aldığı para miktarıdır.

Birikmiş kazançlar: Bir şirketin hissedarlara temettü olarak dağıtılmayan kar miktarı - bunun yerine işletmeye yeniden yatırılır.

Bu bilgileri akılda tutarak, bir bilanço oluşturma sürecini adım adım gözden geçirelim.

Evet, bilanço her zaman dengede olacaktır çünkü öz kaynak her zaman bir şirketin toplam varlıkları ile toplam yükümlülükleri arasında kalan fark olacaktır.

Bir şirketin varlıkları yükümlülüklerinden daha değerliyse, sonuç pozitif net özkaynaktır. Yükümlülükler toplam net varlıklardan daha büyükse, özkaynaklar negatif olacaktır.

Bilanço hazırlamak için temelde beş faaliyete ihtiyaç vardır.

1. Raporlayacağınız zaman aralığını belirleyin

İlk adım, raporlama tarihini veya raporu ne zaman derleyeceğinizi ve raporladığınız zaman dilimi olan raporlama dönemini seçmektir.

Örneğin, raporlama döneminiz Q1 (1 Ocak - 31 Mart) ise, raporlama tarihiniz aynı yılın 1 Nisan'ı olabilir. Raporlar genellikle üç aylık sıklıkta olmak üzere sürekli olarak oluşturulur.

2. Raporlama tarihiniz itibariyle varlıklarınızı belirleyin

Varlıklarınızı cari ve sabit olmak üzere iki kategoride düzenleyin ve her bir varlığı uygun kategori içinde gösterin. Ardından, kategorilerinizin alt toplamlarını alın ve bunları toplayın.

3. Raporlama tarihiniz itibariyle yükümlülüklerinizi belirleyin

Bunlar da kısa vadeli ve uzun vadeli olarak kategoriler içinde ayrı sınıflandırılır. Ardından, varlıklar da yapıldığı gibi bunlar da alt toplamlara ayırılır ve toplanır.

4. Öz kaynakları hesaplayın

Sermaye ve birikmiş kazançlar da ayrı ayrı sınıflandırılarak dahil edilir.

5. Toplam varlıkları borç ve öz kaynaklarla karşılaştırın

Bilançoda varlıklar, yükümlülükler artı özkaynaklara eşittir. Finansal durumunuz hakkında bilgi sağlamak için bilançonuzun bu denkliği sağladığından emin olmanız gerekir.

Oluşturulan bilançonun amacı, şirketin sahip olduğu ve borçlu olduğu şeyleri göstermenin yanı sıra, ilgili taraflara şirketin mali durumu hakkında bir fikir vermektir. Tüm yatırımcıların bir bilançoyu nasıl kullanacaklarını, analiz edeceklerini ve okuyacaklarını bilmeleri önemlidir.

Bilanço, işletmenizin likiditesini, kaldıracını ve getiri oranlarını belirlemenize yardımcı olur. Mevcut varlıklarınız yükümlülüklerinizden fazla olduğunda, işletmeniz muhtemelen iyi bir finansal konumdadır ve kısa vadeli finansal yükümlülüklerinizi karşılayabilir.

Bilançoyu analiz ederken öncelikle iki veya daha fazla hesap dönemine ait bilançolara bakmak gerekir. Sonuçlar, şirketin önemli bir yüzdesel düşüş yaşadığını göstermesi, halinde finansal sorunlar yaşandığı düşünülebilir.

Bilanço analizinde işletmenizin mevcut durumu hakkında bir fikir edinmenize yardımcı olan bazı analiz yöntemleri vardır. Bilanço bilgilerini kullanan bu önemli analizler; likidite oranları, ödeme gücü oranları ve faaliyet oranları olarak kategorize edilebilir.

Likidite oranları, bir borçlunun mevcut borç yükümlülüklerini dış sermaye artırmadan ödeme kabiliyetini belirlemek için kullanılan önemli bir finansal ölçüm sınıflandırmasıdır. Likidite oranları, cari oran, hızlı oran ve işletme nakit akışı oranı gibi metriklerin hesaplanması yoluyla bir şirketin borç yükümlülüklerini ödeme kabiliyetini ölçer.

Ödeme gücü oranı, bir işletmenin uzun vadeli borç yükümlülüklerini yerine getirme kabiliyetini ölçmek için kullanılan önemli bir metriktir ve yatırımcılar tarafından sıklıkla kullanılır. Olumsuz olan bir oran, şirketin borç yükümlülüklerini yerine getirememe olasılığına işaret eder.

Faaliyet oranı, bir şirketin gelir ve nakit elde etmek için bilançosundaki varlıklardan ne kadar verimli bir şekilde yararlandığını gösteren bir tür finansal metriktir. Genellikle verimlilik oranları olarak adlandırılan faaliyet oranları, yatırımcıların bir şirketin operasyonel akışı ve genel mali sağlığı için kilit öneme sahip olan envanter yönetimini nasıl ele aldığını ölçmeye yardımcı olur.

Bu analizler şirkete yatırılacak paranın karşılığını alıp almama konusunda bilgi vermesi amacıyla oldukça önemlidir.

Bilançolar, şirketin varlık ve yükümlülüklerinin ve bunların birbirleriyle nasıl ilişkili olduğunun bir bakışta görülmesini sağlar. Bilanço, şirketin pozitif bir net değere sahip olup olmadığı, yükümlülüklerini karşılamak için yeterli nakit ve kısa vadeli varlığa sahip olup olmadığını ve şirketin emsallerine göre yüksek oranda borçlu olup olmadığı gibi soruların yanıtlanmasına yardımcı olur.

Bilanço, işletmenizin finansal durumuna ilişkin genel bir bakış sağlar. İşletmeniz iyi gidiyorsa, yatırımcılar bilançonuza bakabilir ve yatırım yapmak isteyecekleri kârlı bir işletmeniz olup olmadığını görebilirler.

Ayrıca sorunları teşhis etmenize, finansal güçlü yönleri belirlemenize ve işletmenizin zaman içindeki finansal performansını takip etmenize yardımcı olabilir.

Bilançolar ayrıca bankalardan işletmenizin ek kredi veya kredi almaya uygun olup olmadığını bildirir.

Bilançolar, mevcut ve potansiyel yatırımcıların sermayelerinin nereye gideceğini ve gelecekte ne almayı bekleyebileceklerini daha iyi anlamalarına yardımcı olur. Bu sebeple yatırımcılar yüksek nakit varlıkları olan işletmeleri takip etmek için bilançoları incelerler. Çünkü bilançolar bir şirketin büyüyeceğini ve gelişeceğini gösteren önemli yol göstericidir.

Bir şirketin bilançosu ve mali tablolara ilişkin notlar, şirketin diğer mali tabloları ile birlikte okunmalıdır. İncelenecek başlıca finansal raporlar; gelir raporu, satışların maliyeti raporu, nakit akış raporu, öz kaynak değişim raporu.

Hiçbir finansal tablonun tüm finansal bilgileri tek başına sağlamadığını söylemek mümkündür. Bu sebeple bu raporların beraber incelenmesi yatırımcılar ve şirketler açısından oldukça önemlidir.