Darphane Altın Sertifikası nedir? Fiziki altına dönüştürülebilir mi?

Bireylerin tasarruflarını korumak ve kar elde edebilmek amacıyla uzun yıllardır güvenilir yatırım araçlarından biri olarak gördüğü altına zaman içerisinde değişen ihtiyaçlar sebebiyle alternatif yatırım yolları getirilmiştir.
Buna göre, ülkemizde de yatırımcıların en büyük sorunları arasında yer alan güvenlik riski ve taşıma gibi problemler karşısında yatırımcılar, Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü tarafından halka arz edilen Darphane Altın Sertifikası ile bu ihtiyaçlarına çözüm aramaktadır.

Bu sebeple yazımızın devamında Darphane Altın Sertifikası’nın ne olduğunu ve fiziki altına göre avantaj ve dezavantajlarını inceleyeceğiz. Darphane Altın Sertifikası hakkında daha fazla bilgi sahibi olmak ve yatırımlarınızda çeşitlilik sağlamak için yazımızı okumaya devam edebilirsiniz.

Darphane Altın Sertifikası, Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü tarafından halka arz edilen ve ALTIN.S1 koduyla Borsa İstanbul’da işlem gören bir yatırım aracıdır.

Her biri 0,01 gram altını temsil edecek şekilde ihraç edilen 0,995 saflıkta olan bu sertifikalar, fiziksel olarak altına sahip olmadan altın yatırımı yapmak isteyen yatırımcılar için fiziksel altını talep etme hakkı da verir.

Türk lirası cinsinden bankalar ve aracı kurumlar aracılığıyla yapılan bu yatırımlar ile ise fiziksel altının yol açtığı taşıma, depolama ve güvenlik gibi riskler ortadan kaldırılmış olunur. Sertifikaların alım satım işlemlerinin kolay olması ise bu yatırım türüne olan ilgiyi artırmaktadır.

Bu yatırım türüne olan ilginin temel sebeplerinden biri de bu yöntemin altın yatırımının bazı avantajlarını da doğrudan içinde barındırmasından kaynaklanmaktadır. Buna göre, Darphane Altın Sertifikası’na yatırım yapan bireyler, altının küresel bazdaki güvenli liman algısının desteğiyle portföylerini çeşitlendirebilmektedir.

Ancak, her yatırım aracında olduğu gibi bu yatırım yönteminin de bazı riskleri bulunduğu unutulmamalıdır. Bu avantaj ve dezavantajlara geçmeden önce ise Darphane Altın Sertifikası'nın değerinin nasıl belirlendiğini inceleyeceğiz.

Yeni bir yatırım aracı olarak görülen Darphane Altın Sertifikası, 21 Kasım 2022’de Borsa İstanbul’da işlem görmeye başladı.

0,995 saflıkta 5 ton altın ihraç tavanı kapsamında her biri 0,01 gram altını temsil edecek şekilde vadesiz olarak ilk ihracı gerçekleştirilen; sahibine Kamuyu Aydınlatma Platformu’nda (KAP) yayımlanan izahname kapsamında fiziki altına dönüşüm imkânı tanıyan ve veri terminalinde ALTIN.I koduyla yayımlanan bu yatırım aracı temel olarak uluslararası piyasalarda belirlenen ons altın fiyatına dayanmaktadır.

Buna göre altın sertifikası şu formül ile hesaplanmaktadır:

(XAU/USD fiyatı X anlık USD/TRY kuru X 0,0321507465 X 0,995) / 100

Formüldeki XAU/USD global ons altının dolar bazlı fiyatını, 0,0321507465 rakamı onstan grama dönüş oranını, 0,995 ise altının saflık derecesini ifade etmektedir.

Her bir sertifikanın 0,01 gram altına tekabül etmesi sebebiyle formül son olarak yüze bölünmektedir.

Bu formüle göre Türk Lirası cinsinden hesaplanan altın sertifikası fiyatına, Piyasa Yapıcı piyasa şartlarına göre alım satım farkı (spread) ekleyerek kotasyon emri gönderecektir.

Altın sertifikasının gram altın fiyatlarını yakından takip etmesini sağlamak için ise Piyasa Yapıcı olarak Ziraat Yatırım görevlendirilmiştir. Yani sertifikanın likit bir varlık olarak işlem görmesine katkı sağlaması beklenmektedir.

Spot altın fiyatlarının, günlük olarak arz ve talep dengesine bağlı olarak dalgalanması ise Darphane Altın Sertifikası'nın değerini de etkilemektedir. Ancak altın sertifikası serbest piyasadaki altın fiyatlarıyla tam olarak korelasyon içerisinde hareket etmemektedir.

Yatırımcılar, Darphane Altın Sertifikası'nın güncel değerini ise sitemiz üzerinden BORSA- HİSSELER - ALTINS1 adımlarını izleyerek ulaşabilmektedir.

Bu sertifikanın güncel değerinin bilinmesi ise değişimleri takip ederek yatırım kararlarında daha bilinçli davranılması için oldukça önemlidir. Çünkü bazı faktörler bu yatırım yönteminde fiyatlar üzerinde değişikliklere sebep olabilmektedir. Bu temel faktörler ise aşağıda listelenmektedir.

Altın fiyatlarındaki yükseliş ya da düşüşler, Darphane Altın Sertifikası’nın da fiyatını doğrudan etkileme potansiyeline sahiptir. Bu sebeple Altıns1 kodu ile Darphane Altın Sertifikası’na yatırımı yapan bireylerin altın fiyatlarındaki değişimleri yakından izlemesi gerekmektedir. Buna göre, altın fiyatlarının yükseldiği bir dönemde altın sertifikasının fiyatının da yükselmesi beklenebilirken, düşüş durumunda ise fiyatlarda düşüş olabileceği öngörülmektedir. Ancak Darphane Altın Sertifikası’nın fiyatının altın fiyatlarıyla doğrudan korelasyon içerisinde olmadığı da unutulmamalıdır.

Ayrıca diğer tüm menkul kıymetlerde olduğu gibi Darphane Altın Sertifikası yatırımında da, altına olan talebin artması ya da azalması Darphane Altın Sertifikası’nın fiyatını etkileme potansiyeline sahiptir. Buna göre, genellikle ekonomik belirsizlik dönemlerinde Darphane Altın Sertifikası’nın fiyatında artış eğilimi beklenebilir.

Ayrıca Darphane Altın Sertifikası, Türk lirası cinsinden işlem gören bir yatırım aracı olması sebebiyle, Türk lirasının genel seyri üzerinde etkili olabilecek döviz kurlarındaki değişiklikler ve enflasyon gibi faktörler de sertifikanın değerini etkileme gücüne sahiptir. Özellikle döviz kurundaki yükselişler veya enflasyon artışları, diğer tüm durumlar sabitken (ceteris paribus) altın fiyatlarını olumlu yönde etkileme gücüne sahiptir.

TIKLAYIN: Altın yatırımındaki dikkat edilecek unsurlar

Ülkemizde son günlerin popüler yatırım aracı olan Darphane Altın Sertifikası’nın alım işlemi aslında temel olarak bir hisse senedi alım satımıyla benzerlik göstermektedir. Buna göre bu yatırıma yönelmek isteyen bireyler öncelikle bir aracı kurum ya da banka seçmeli ve ardından hesap oluşturmalıdır.

Hesap açılışının ardından aracı kurumun internet sitesinden ALTINS1 (Darphane Altın Sertifikası) seçilmeli ve alım emri verilmelidir. Ödeme yapıldıktan sonra ise sertifika alınmış olmaktadır.

Öte yandan Altın Sertifikaları, MKK’de kayıt altında alınmakta ve e-YATIRIMCI uygulaması üzerinden “Darphane Sertifikası – Altın” adıyla takip edilebilmektedir.

Ancak satın alım işleminde verilebilecek en küçük emir adedinin 1 sertifika olduğunu belirtmek gerekir. Buna göre tek seferde verilebilecek en büyük emir miktarı ise 1 milyon liraya tekabül eden emir büyüklüğü olmaktadır.

Bu aralıkta verilecek miktardaki emirler ile Borsa İstanbul üzerinden altın sertifikasına yatırım gerçekleştirilebilmekte ve bu yatırımın gerçekleşmesinin ardından sertifikanın borsada satış yöntemiyle satışı gerçekleştirilmektedir. Ayrıca bu yatırım sonrasında altının fiziki olarak teslim alınması da mümkün olabilmektedir.

Satış işlemi için ise aynı aracı kurum hesabına giriş yapılarak satış emri verilmekte ve fiyat ilgili emir ile eşleştiğinde satış gerçekleşmektedir.

Bireylerin Darphane Altın Sertifikası’na yatırım yapmayı istemesinin temel sebebi, altına fiziki olarak sahip olmadan altın yatırımının avantajlarını elde edebilmektir. Ancak bazı yönleriyle bu iki yatırım yöntemi birbirinden oldukça farklılık göstermektedir.

Buna göre Darphane Altın Sertifikası ve fiziki altın yatırımının temel farkları şunlardır:

Yukarıda da bahsettiğimiz gibi altın sertifikası ve fiziki altın arasındaki temel fark saklama koşullarıdır. Buna göre fiziksel altın sahipleri, altınlarını güvenli bir şekilde saklamak için çeşitli önlemler almak zorundayken, evde veya başka bir yerde altınlarını saklamak zorunda olmaları sebebiyle hırsızlık veya kaybolma riskiyle de karşı karşıyadır. Bu sorunun getirdiği riskleri ortadan kaldırmak isteyen kişilerin ise bazı maliyetlere katlanması gerekmektedir. Buna göre günümüzde bankaların kiralık kasa gibi uygulamaları yatırımcılar için ek maliyetler getirmektedir. Darphane Altın Sertifikası sahipleri ise fiziksel olarak saklama zorunluluğu olmadan yatırımlarını güven içinde yapabilmektedir.

Fiziksel altına yatırım yapmayı isteyen bireyler altınlarını nakite dönüştürmek istediklerinde bunu kuyumcular ya da bankalar üzerinden gerçekleştirebilmektedir. Bu ise bazen zaman kaybına yol açmakta ve taşıma gibi bazı sorunları beraberinde getirmektedir. Ancak Darphane Altın Sertifikası sahipleri banka veya aracı kurumlar üzerinden yaptıkları bu yatırımlarını kolaylıkla nakite çevirebilmektedir.

Fiziksel altının yüzyıllardır talep gören bir güvenli liman varlık olması sebebiyle yüksek bir likiditesi bulunmaktadır. Ancak Darphane Altın Sertifikası’nın uygulamaya başlandığı yıl itibarıyla kullanımı insanlar tarafından henüz tam olarak yaygınlaşmamıştır. Bu sebeple likiditesi de fiziki altına göre önemli ölçüde düşük seviyelerde bulunmaktadır. Ancak bu sertifikanın belirli bir dönem sonra fiziki olarak altına çevrilebiliyor olması bu likidite sorununu ortadan kaldırmaktadır. (Yazımızın ilerleyen bölümlerinde Altın Sertifika’sının fiziki altına çevrilmesi için gereken şartları açıklayacağız)

Fiziksel olarak yapılan altın alım satım işlemleri alınacak altının türüne göre bazen yüksek işçilik ücretleri ve komisyonlar içerebilmektedir. Ancak Darphane Altın Sertifikası alım satım işlemlerinde banka ve aracı kurumlara verilen alış satış komisyonu dışında ek bir maliyet oluşmamaktadır.

Fiziksel altın sahipleri altın fiyatlarındaki yükselişin ardından yatırımlarını yaparken genellikle önemli bir sermaye ortaya koymak zorundadır. Gram altına alternatif olarak son dönemlerde yarım gram ve çeyrek gram gibi yatırım seçenekleri ortaya çıksa da artan fiyatlar sonrasında bireylerin küçük meblağlar ile altına ulaşması da zorlaşmaktadır. Ancak Darphane Altın Sertifikası, çok düşük meblağlar ile altın yatırımı yapmaya imkan tanımaktadır. Bu durum ise yatırımcıların küçük rakamlarla da olsa altın yatırımına ulaşmasını ve daha fazla esnek davranabilmesini sağlamaktadır.

Darphane Altın Sertifikası, Türkiye Cumhuriyeti Darphane ve Damga Matbaası tarafından ihraç edildiği ve Borsa İstanbul’da listelendiği için güvenilirliği oldukça yüksektir. Buna göre sertifika sahipleri, devlet destekli ve resmi bir kurum tarafından basılan bir sertifikaya sahip oldukları için ek bir güvenceye sahip oldukları bilinciyle yatırımlarını gerçekleştirmektedir.

Ancak fiziksel olarak altına yatırım yapmayı isteyen bireyler, sahte altın riskiyle karşı karşıya kalabilmektedir. Bu sebeple bu riski göze almak istemeyen yatırımcılar için Darphane Altın Sertifikası önemli bir yatırım alternatifi olarak dikkat çekmektedir.

Darphane Altın Sertifikası Borsa İstanbul üzerinden doğrudan satılabileceği gibi fiziki olarak altına sahip olmaya da imkan tanımaktadır. Bunun için ise yatırımcıların, yatırım hesabının bulunduğu aracı kuruma fiziki altına dönüşüm talebini iletmesi gerekmektedir.

Altının fiziki olarak teslim edilmesini içeren talebin ise “Darphane’den teslim alınacağı” ya da “adrese teslim edileceği” bilgilerini açıkça içermesi gerekmektedir.

Ayrıca fiziki dönüşüm talebinde bulunacak yatırımcıların portföyünde ALTIN.S1 kodlu kıymetin stokta hazır bulunması, yani söz konusu kıymetlerin fiziki dönüşüm talebinin iletildiği günden en az 2 gün önce satın alınmış ya da sertifikaların virman yolu ile hesaba aktarılmış olması gerekmektedir.

Aracı kurumlar ise fiziki dönüşüm taleplerini aldıktan sonra MKK ekranları üzerinden talebin girişini yapmakta ve sonrasında ilgili talepler, Darphane tarafından gün sonunda MKK sisteminden çekilerek kabul edilmektedir. Böylece fiziki dönüşüm süreci de başlamaktadır.

Aracı kurumlar ayrıca yatırımcılarından kendilerine iletilen fiziki dönüşüm taleplerini aynı gün içinde en geç saat 16.00’ya kadar MKK sistemine iletmektedir. Bu kapsamda yatırımcılar aracı kurumlarına ilettikleri taleplerini aynı gün içerisinde aracı kurumların farklı ve daha erken saat uygulamaları olabileceğini de dikkate alarak en geç saat 16.00’ya kadar iptal edebilmektedir.

Saat 16.00’dan sonra yatırımcılardan gelebilecek talepler ise aracı kurumlar tarafından ertesi gün MKK sistemine iletilmektedir.

Talebin Darphane’ye iletilmesini takip eden dördüncü iş gününde ise yatırımcılar fiziki altınlarını Darphane’nin genel merkezinden teslim alabilmektedir. Ancak her yatırımcı için fiziki dönüşüm tutarı minimum 50 gr ve 50 gram üzeri için 10 gramın katları olacak şekilde yapılmaktadır. Azami fiziki dönüşüm miktarı ise günlük 1000 gram olarak belirlenmiştir.

Yatırımcı altının ikamet adresine gönderilmesini talep ettiği durumda ise talebi takip eden dördüncü iş gününde fiziki altın taşıma firmasına verilecek, taşıma maliyetleri yatırımcıya ait olacaktır. Fiziki altın talebinde bulunulmasının ardından 10 iş günü içerisinde altınlar alınmazsa yatırımcılardan 50-500 gram için her gün 50 lira, 500 gram üzeri için her gün 75 lira saklama masrafı tahsil edilecektir.

Yabancı yatırımcılar da fiziki dönüşüm talebi iletebilecektir ancak fiziki teslim adrese teslim şeklinde olacak ise yabancı yatırımcının adresinin Türkiye’de olması koşulu aranacaktır. Söz konusu yabancı yatırımcının MKK sisteminde Türkiye’de bir adresi kayıtlı değilse, e-Devlet şifresi alıp, sistem üzerinden adres tanımlaması yapması gerekmektedir. Yatırım kuruluşları tarafından da bu kayıtların MKK sistemine yansıtılması sağlanmalıdır.

Darphane Altın Sertifikaları'ndan elde edilecek kazançlara uygulanacak olan stopaj oranı ise yüzde 0'dır. Yani bu yatırımdan elde edilen gelirlerden vergi alınmamaktadır.