FED Nedir? Faiz Artırımı Yaparsa Ne Olur?

Fiyat İstikrarını SağlamakFinansal İstikrarı SağlamakDöviz Kuru Rejimini UygulamakPara Basma ve İhraç Etme YetkisiÖdeme Sistemlerinin Gözetimi

ABD Merkez Bankası “Federal Reserve System” kısaca Fed olarak anılır. 23 Aralık 1913 yılında kurulan Fed, Guvernörler Kurulu, Federal Açık Piyasa Komitesi (FOMC) ve 12 Bölgesel Fed’den oluşur. Fed’in temel görevleri; ABD’nin para politikalarını yürütmek, finansal kuruluşları denetlemek ve düzenlenmek, finansal sistemin istikrarlı işlemesini, ödeme ve takas işlemlerinin güvenli ve etkin olarak yürütülmesini ve tüketicilerin korunmasını sağlamaktır. Fed, Federal Reserve System adı verilen ABD Merkez Bankası’nın kısa adıdır ve “Federal Reserve System” ‘in baş harflerinden oluşan bir kısaltmadır. Amerikan Merkez Bankası olan Fed’in temel görevleri; ABD’nin para politikalarını yürütmek, finansal kuruluşları denetlemek ve düzenlenmek, ödeme ve takas işlemlerinin güvenli ve etkin bir biçimde yürütülmesini sağlamaktır. Finansal sistemin istikrarlı işlemesini, fiyat istikrarını ve tüketicilerin korunmasını sağlamak ve istihdamı maksimize etmek gibi görevler Fed’in sorumluluk alanı içine girer. ABD’de 2008’de yaşanan finansal krizden sonra yapılan düzenlemeler uyarınca Fed’in görev ve yetkileri genişletildi. FED, ABD kongresi tarafından ülkenin para ve finans sisteminin daha güvenli, esnek ve istikrarlı hale getirilmesini sağlamak amacıyla 23 Aralık 1913 tarihinde kabul edilen Federal Reserve yasasıyla kuruldu. Bu yasayla özel bankaların ve halkın çıkarlarını dengeleyen merkezi olmayan özerk bir merkez bankası kurulmuş oldu. ABD’nin 12 şehrinde kurulan bölgesel Federal Reserve Bankaları 16 Kasım 1914’te faaliyetlerine başladı. Fed, bankacılık sisteminin likidite ve kredi ihtiyacını karşılamak için ilk kez 1923’te Açık Piyasa İşlemleri yapmaya başladı. Fed Başkanı Jerome Powell’dır. ABD Başkanı Donald Trump tarafından görev süresi sona eren Janet Yellen’den sonra Fed Başkanlığı için aday gösterilen Powell, adaylığı Senato tarafından onaylandıktan sonra göreve başladı. Fed Başkanlığı görevini Janet Yellen’den teslim alan Powell , 5 Şubat 2018 tarihinde Fed’in 16ıncı başkanı olarak göreve başladı. Powell’ın 4 yıllık görev süresi 31 Ocak 2022’de sona eriyor. Siyaset Bilimi ve Hukuk öğrenimi alan ve kamu ve özel sektörde çeşitli görevler üstlenen Powell, Fed Başkanlığı görevine getirilmeden önce Mayıs 2012 tarihinde atandığı Federal Reserve Başkanları kurulu üyeliği görevini yürütüyordu. Özerk ve özel statüye sahip Fed’in ortaklık ve yönetim yapısı ABD’deki hiçbir kuruluşa benzemiyor. Federal Reserve Kanunuyla kurulan Fed, yapısı gereği hem özel ve hem de özerk bir yapıya sahiptir. Fed bünyesinde bulunan 12 bölgesel Federal Reserve Bankası’nın hisseleri kanun gereği Federal Reserve Sistemine üye olan özel bankaların elinde bulunur. Bölgesel Federal Reserve Bankaları kendi hisselerini elinde bulunduran özel bankalara yıllık karlarının %6 ‘sını kar payı olarak öderler. Bölgesel Federal Reserve Bankaları’nın hisse senetleri normal şirket hisse senetlerinden oldukça farklıdır. Bölgesel Federal Reserve Bankalarının hisseleri, kanun gereği bu hisseleri elinde bulunduran Federal Reserve Sistemine üye olan özel bankalara Fed’in yönetimi ve kararları üzerinde herhangi bir hak veya yetki vermez. Fed ve Bölgesel Federal Reserve Bankaları elinde bulundurdukları hazine bonosu ve devlet tahvillerinden elde ettikleri karlardan giderlerini ve dağıttıkları kar paylarını düştükten sonra kalan parayı ABD hazinesine aktarırlar. Fed’in hissedarlarının tamamı Federal Reserve Sistemine üye özel bankalardan oluşur. Bu açıdan bakıldığında Fed’in özel bir kuruluş olduğu söylenebilir. Fed yönetimi, Guvernörler Kurulu, Federal Açık Piyasa Komitesi (FOMC) ve 12 Bölgesel Federeal Reserve Bankası’nın Başkanı’ndan oluşur. Ülkelerin Merkez Bankalarının çok sayıda görev ve sorumlulukları vardır. Bunlardan en temel olanlarından biri ülkelerin para sisteminin denetlenmesidir. Para arzını kontrol eden merkez bankaları, ticari bankaların likidite ihitiyaçlarını karşılayarak bankacılık sisteminin sorunsuz olarak işlemesini sağlar. Merkez bankalarının diğer önemli görevlerinden biri de para politikaları aracılığıyla fiyat istikrarını sağlayarak fiyatlrın genel düzeyini yani enflasyonu kontrol altına almak böylece ülkenin para biriminin diğer para birimleri kaşısında değerini korumasını sağlamak ve aşırı dalgalanmalara maruz kalmasını önlemektir. Merkez bankalarının görev ve sorumluluklarını yerine getirirken uygulayacakları para politikası ve kullanacakları araçlar konusunda bağımsız olmaları gerekir. Ülkelerin merkez bankaları çok benzer görev ve sorumluluklar yüklenmekle birlikte bunların ağırlığı ülkeden ülkeye değişiklik gösterebilir. T.C. Merkez Bankası’nın görev ve sorumlulukları beş ana başlık altında toplamıştır: FOMC, federal fonların gecelik faiz oranı veya “hedef faiz oranını” artırdığında tetiklenen gelişmeler ekonomik aktivitenin ve büyümenin yavaşlamasına neden olur; Borçlanma maliyeti artan bankalar, kredi, kredi kartı ve ipotek faizlerini artıracağı için bireysel ve kurumsal borçlanma ve harcamalar azalır, risksiz getiri oranı yükseleceği için de risksiz yatırım cazip hale gelir ve ticari yatırımlar azalır. Ayrca, faiz artışının etkisiyle ABD dolarının değeri diğer paralar karşısında yükselmesinin sonucu olarak ithalat artar, ihracat azalır ve ABD’nin dış ticaret açığı büyür. Faiz artış oranı ne kadar büyük olursa ekonomiye etkileri de o kadar yıkıcı olur. Reel sektörde faiz artışının etkileri en erken 6 ay sonra hissedilirken, hisse senedi, tahvil ve döviz piyasaları faiz artışına anında tepki verir. Finans sektöründe artan faiz gelirleri sonucunda karlılık artar. Fed’in Federal Açık Piyasa Komitesi (FOMC -Federal Open Market Committee), federal fonların gecelik faiz oranı veya “hedef faiz oranını” artırdığında dolara olan toplam talep artacağı için (diğer para birimlerinin faizinin değişmemesi halinde) dolar diğer para birimleri karşısında değer kazanır. Bunun nedeni dolar cinsinden fonların daha yüksek bir risksiz getiriye/faize yani ABD’ye geri dönmesidir. Ayrıca, Fed’in faiz artırımyla faiz farkı oluşması halinde yatırımcılar faizi daha düşük olan diğer para birimleri cinsinden fonlarını da dolara çevirmek istiyeceklerdir. Faiz artış oranı ne kadar büyük ve beklentinin üzerinde olursa etkileri de o kadar büyük olur. Finans piyasaları faiz artışına hızlı tepki verir. Döviz piyasalarında dolar yükselirken hisse senedi ve tahvil fiyatları geriler. Reel sektörde ise faiz artışının etkisi geçikmeli olarak hissedilir. Borçlanma maliyeti artan bankalar, kredi, kredi kartı ve ipotek faizlerini artıracağı için bireysel ve kurumsal borçlanma ve harcamalar azalır, risksiz getiri oranı yükseleceği için de risksiz yatırım cazip hale gelir, ekonomik aktivite ve yatırımlar azalır. ABD dolarının değerinin diğer paralar karşısında yükselmesinin sonucu olarak ithalat artar, ihracat azalır ve ABD’nin dış ticaret açığı büyür. Fed’in faiz artırması karşısında altının davranışı her zaman aynı olmaz. Altın diğer yatırım araçlarına kıyasla çok daha uzun vadeli bir yatırım aracı olduğu için faiz artışları ve indirimleri karşındaki davranışı konjonktüre bağlı olarak değişebilir dolayısıyla komplekstir. Altın, faiz ve benzeri gibi sabit getiri sağlayan bir yatırım aracı olmadığı içn Fed faiz artırdığında altın fiyatlarının kısa vadede gerileyerek tepki vermesi olağandır ancak bu her koşulda geçerli değildir. Dünyada siyasi, ekonomik ve jeopolitik gerilimler arttığında genellikle para ve benzeri diğer tüm varlıklara olan güven azalır ve altın değer kazanır. Faiz borç olarak alınan paranın kullanım bedelidir. Paranın kullanım bedeli olan faiz tutarı, yüzde olarak ve genellikle yıllık bazda ifade edilen faiz oranı üzerinde ve paranın kullanıldığı süre için hesaplanır. Bir birliği oluşturan devletlerin içişlerinde bağımsız olduğu bir yönetim şekli ile ilgili demektir. ABD’de resmi kurumlar federal ve devlet (eyalet) kurumları olarak ayrılır. Federal kurumlar merkezi yönetim organizasyonu içinde yer alırlar ve görev alanları bütün ülkedir, eyalet kurumları ise eyalet yönetimi organizasyonu içinde yer alırlar ve görev alanları bulundukları eyalet ile sınırlıdır. Bir devlet yönetim şeklidir. İçişlerinde bağımsız olan devletlerin bir araya gelerek merkezi bir yönetim çatısı altında toplanmasıdır. Federal devleti oluşturan özerk devletler dışişlerinde merkezi devlete bağlıdır.