Katılım endeksi nedir? Bist katılım hisseleri nelerdir?

Borsa İstanbul tarafından hazırlanan Katılım endeksi, Türkiye'deki İslami finans piyasasına uygun olan şirketleri kapsar. Endeks bu özelliğiyle gösterge bir finansal araç niteliği taşırken; Katılım endeksinin oluşumu ve hesaplanması, BIST 100 endeksine benzer şekilde yapılır. Oluşturulan endeks ile ayrıca katılım sektöründeki şirketlerin islami şartlara uygunluklarının görülmesi ve ilgili şirketlerin performanslarının ölçülmesi hedeflenir. Bu faaliyet alanı dışındaki şirketler şöyle: a) Alkollü içki üretim ve ticareti, b) Tıbbi gayeler dışında uyuşturucu maddelerin üretim ve ticareti, c) Kumar ve kumar hükmündeki faaliyetler, d) Domuz ve mamullerinin üretim ve ticareti, e) Faizli finans işlemleri, f) Para ve/veya para hükmündeki varlıklar arasında yapılan vadeli işlemler, g) Ahlaka ve İslami değerlere aykırı yayıncılık, h) İslami değerlerle bağdaşmayan eğlence, otelcilik vb. faaliyetler, i) Çevreye ve canlılara büyük zararı olan faaliyetler, j) İnsan fıtratını değiştirmeye yönelik biyolojik/genetik faaliyetler, k) Sağlığa zararlı tütün ürünleri üretim ve ticareti.
Bu sebeple katılım endeksinde yer alan şirketlerin Borsa Istanbul tarafından belirlenen bazı kriterleri karşılaması gerekmektedir.

Siz de katılım endeksiyle ilgili daha fazla bilgi sahibi olmak ve “Katılım endeksi nedir?”, “Katılım endeksinin avantajları nelerdir?”, “Katılım endeksinin türleri nelerdir?”, “Katılım endeksinde yer alan şirketlerin faaliyet alanları nelerdir?” gibi soruların cevaplarını öğrenmek için yazımızı okumaya devam edebilirsiniz.

Birden fazla değişkenin tek bir finansal araç üzerinden izlenmesine imkan tanıyan borsa endeksleri, sektör bazlı ya da bütünsel olarak oluşturulabileceği gibi belirli amaçlar doğrultusunda da oluşturulabilir. Bu özellikteki endekslerin başında ise katılım endeksleri gelir.

Katılım endekslerinin islami bakış açısına uygun nitelikte faaliyet gösteren şirketlerden oluşması sebebiyle ayrıca bu endekslere İslami endeksler de denilmektedir.

Bu endekse dahil edilebilecek şirketler için temel etken, ilgili şirketin iş modeli ya da faaliyet alanının islami kriterlere uygun olmasıyken, bu hisselerin ilgili endekslere dahil edilebilmesi için sağlaması gereken bazı farklı kriterler de vardır.

Borsa İstanbul tarafından zorunlu tutulan bu kriterleri yerine getiren şirketler ise ilgili katılım endeksi içerisinde işlem görmeye başlayabilir.

Katılım endeksleri ayrıca Borsa İstanbul bünyesinde hesaplanan BIST 100 endeksi gibi piyasa değeri ile ağırlıklandırılan bir endeks çeşididir. Bu özelliğiyle katılım endeksleri, ilgili grup içerisindeki menkul kıymetlerin gruplandırılmış performansını da yatırımcılara gösterir.

Ülkemizde Katılım Endeksi içerisine alınabilecek paylar ise yalnızca Borsa İstanbul'da işlem gören şirketleri içerebilir.

İslami yatırım esaslarına göre faiz, aşırı belirsizlik, spekülasyon ve etik olmayan iş kollarına yatırım yapılmasının uygun olmaması sebebiyle; islami duyarlılığa sahip yatırımcılar vadeli işlemlere, opsiyonlara ve diğer spekülasyon temelli türev ürünlerine yatırım yapmamaktadır. Bu gelişme ise yatırımcıları hisse senedi piyasasına yönlendirmektedir.

Bireylerin hisse senedi piyasalarına yönlendirilmesi ise borsalara duyulan ihtiyacın artabileceğine işaret etmektedir. Ancak, hisse senedi piyasalarında işlem gören tüm şirketlerin etik faaliyet kollarına sahip olmaması sebebiyle tasarruflarını pay yatırımları şeklinde değerlendirerek getiri elde etmek isteyen yatırımcılar için İslami endeksler kapsamındaki şirketlerin önemi daha fazla artmaktadır.

Bu duyarlılığa sahip yatırımcılar bu sebeple katılım endeksi gibi belirli kriterlerin sağlanmasının gerektiği endeksler içerisinde yer alan hisse senetlerini alma eğilimi göstermektedir.

Katılım endeksi ayrıca İslami finans prensiplerine uygun olarak faizsiz finansal araçların geliştirilmesine ve kullanımına yönelik bir teşvik mekanizması sunması özelliğiyle, sadece İslami finans prensiplerini benimseyen yatırımcıları değil, aynı zamanda etik finansal araçlara ilgi duyan diğer yatırımcıları da hedeflemektedir. Buna göre, katılım endeksine dahil olan paylara yatırım yapan yatırımcılarının kısıtlı bir kitleyi kapsadığını söylemek mümkün değildir.

Ülkemizde ise İslami Endeks kavramı yerine, Katılım Endeksi kavramı kullanılmaktadır. Borsa İstanbul'da Katılım Endeksi hisseleri ise Türkiye'de halka arz edilmiş ve İslami prensiplere uygun bir şekilde faaliyetlerini sürdüren şirketlerden oluşmaktadır.

Sonuç olarak, katılım endeksi İslami finans prensiplerine uygun olarak yönetilen şirketlerin performansını ölçmek ve faizsiz finansal araçların geliştirilmesinİ teşvik etmek için önemli bir araçtır. Ayrıca, İslami finans prensiplerine uygun yatırım yapmak isteyen yatırımcılar için de bir yol gösterici olarak kullanılabilmektedir.

Ülkemizde Borsa İstanbul kapsamında faaliyet göstermekte olan başlıca katılım endeksleri; BIST Katılım Tüm Endeksi (XKTUM), BIST Katılım 100 Endeksi (XK100), BIST Katılım 50 (XK050), BIST Katılım 30 Endeksi (XK030), BIST Katılım Sürdürülebilirlik Endeksi (XSRDK) ve BIST Katılım Temettü Endeksi (XKTMT) ve Katılım Model Portföy Endeksi (KATMP) olarak sıralanabilir.

Güncel katılım endeksi listesine Borsa İstanbul’un internet sitesi üzerinden ulaşabilirken, bu endekslerden Katılım 30 endeksi içerisinde mevcut durumda yer alan hisseler ise şunlardır:



Katılım endeksleri için ayrıca mayıs-eylül ve ekim-nisan olmak üzere 2 endeks dönemi vardır. Endeksin bu dönemlerinde yani her 6 ayda bir, endeks içindeki hisse senetleri değerlemeye tabi tutulur. Bu değerleme sonucunda ilgili şirket hisselerinin endekse uygunluğu ya da bir üst endekse geçişi sağlanır.

Katılım endekslerinde yer alan şirketlerin temel olarak bazı faaliyet alanlarında olmaması gerekmektedir. Buna göre şirket esas sözleşmesinde aşağıdaki faaliyetlerin yazılı olduğu şirket payları, katılım endeksi kapsamı dışında bırakılır. Aşağıdaki maddeler dışında kalan sektörlerde faaliyet gösteren şirketler ise diğer şartları (likidite, sermaye yapısı) sağlamaları durumunda endekse dahil edilebilmektedir.