Manipülasyon ve Spekülasyon Nedir?

Kendi Kedine Satış (wash sales) yatırımcı zararda olduğu bir hisse senedini satar ve hemen sonra aynı hisseyi daha düşük fiyattan alır.Anlaşmalı Satış: Tarafların önceden anlaşarak aynı fiyat ve miktarları karşılıklı ve eş zamanlı olarak girip işlem gerçekleştirmesiÖncelikle finans piyasalarında manipülasyon yapmak suçtur ancak spekülasyon yapmak suç teşkil etmez.Spekülasyon gelecekte oluşması tahmin edilen fiyat hareketlerinden kar elde etmeye çalışmaktır. Oluşması beklenen fiyat gerçekleşene kadar da sadece bir beklenti olmaktan öteye gitmez. Bu nednele de spekülatif yatırımlar yüksek risk barıdır. Dolayısıyla bu yolla çok büyük karlar sağlanabildiği gibi büyük zararlar oluşabilir.Manipülasyon ise piyasadaki fiyat hareketlerine suni olarak ve çeşitli tekniklerle müdahale etmek amacıyla yapılır. Manipülatörlerin amacı yatırımcıları, gerçek dışı haberlerle ve söylentilerle yanıltarak menkul kıymetlerin fiyatlarının istenilen yönde hareket etmesini sağlamak ve kar bu yolla elde etmektir.Piyasa dolandırıcılığı olarak da tanımlanan bu tür girişimler ve işlemler bütün gelişmiş finans piyasalarında suç sayılmaktadır. Türkiye’de ise SPK mevzuatına göre manipülatif işlemlere karışanlar 2 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılırlar.

Manipülasyon, nesneleri elle kullanma veya yönetme demektir. Ancak manipülasyonun mecazi anlamı çok daha farklıdır. Türkçe’de daha çok mecazi ve olumsuz anlamda kullanılan manipülasyon, yarar sağlamak amacıyla başkalarını çeşitli yollarla aldatarak veya gerçeği çarpıtarak etkileme, yönlendirme, kullanma, kontrol etme ve yönetme anlamına gelir. Manipüle kelimesi (hileli) kontrol, yönetim anlamına gelir ve manipülasyon, manipüle etmek veya manipüle edilmek biçimlerinde kullanılır. Manipüle etmek çeşitli teknikler yardımıyla bireyleri veya nesneleri yönlendirerek veya etkileyerek istediğini elde etmek demektir. Manipülatif, manipülasyon içeren demektir. Manipülatif davranış veya söz, manipülasyon içeren davranış veya söz anlamına gelir. Manipülasyon yapan kişilere manipülatör denir. Finansal piyasalarda ise manipülasyon yapan bireyler veya gruplara manipülatör denir. Bireylerin davranış ve algılarını değiştirmek amacıyla taciz ve hile içeren yöntemler uygulayarak onların zayıflıklarını kullanmak suretiyle manipülatif davranışlar sergilemek veya sözler sarfetmektir. Borsada ve diğer finansal piyasalarda yapılan manipülasyondur. İşlem bazlı veya bilgi bazlı olarak yapılabilen finansal manipülasyon, finansal piyasadaki yatırımcıların kararlarını etkilemek amacıyla bir varlığın veya menkul kıymetin arz ve talebini etkilemek veya kontrol etmek için kasıtlı olarak asılsız haber veya söylenti çıkarmak, yalan veya yanlış bilgi vermek, hileli alım/satım işlemleri yapmak suretiyle piyasada yapay fiyat hareketleri yaratarak veya yatırımcıları bir menkul kıymeti satın almaya veya satmaya teşvik ederek gerçek varlık fiyatının oluşmasını engellemek olarak tanımlanabilir. Örneğin borsada bir hisse senedinin arzını veya talebini etkileyerek fiyatını yükseltmek veya düşürmek için hisse senedinin ait olduğu şirketle ilgili gerçek dışı veya yanıltıcı bilgiler yaymak, bir hisse senedine olan taleple ilgili gerçek dışı veya aldatıcı yorumlar yapmak manipülasyona girer. Hemen hemen bütün ülkelerde finansal piyasalarda manipülasyon yapmak suçtur. SPK mevzuatına göre manipülasyon suçu işleyenlere 2 ile 5 yıl arasında hapis cezası verilir. İşlem bazlı manipülasyon, SPK kanununda “sermaye piyasası araçlarının alım ve satımını yapmak, emir vermek, emir iptal etmek, emir değiştirmek veya hesap hareketlerini gerçekleştirmek” olarak tanımlanır. Alım satım işlemleri sırasında emirlerin değiştirilmesi iptal edilmesi gibi fiziksel müdahaleler yapılarak piyasada fiyat oluşum sürecini etkileme girişimleri işlem bazlı manipülasyona girer. İşlem bazlı manipülasyon yöntemleri: Borsada manipülasyon işlem gören menkul kıymetlerle ilgili yalan, asılsız ve ,tuzak haberler yayarak veya söylentiler çıkartarak habersiz yatırımıcıları söz konusu menkul kıymetleri almaya ve satmaya teşvik etmek ve bu yolla fiyatların suni olarak istenilen yönde hareket etmesi sağlanarak yapılır. Borsa İstanbul gibi derinliği az olan düşük volümlü piyasalarda manipülasyon yapılması çok daha kolaydır. Borsalarda sıklıkla kullanılan manipülasyon cümleleri; “Dolar 10 TL’ye yükselecek”, “X hisse sendine yabancılar yüklü alım emri girdi”, “X bankası iflas etti” Spekülasyonun kelimesi yeterli bilgi ve veriye sahip olmadan bir soruyu yanıtlamaya çalışmak anlamına gelir. Ticaret hayatında ise bir ürün veya varlığın fiyatının gelecekteki hareketlerinden kar sağlamak için yapılan riskli girişim veya yatırımlara spekülasyon denir. Spekülasyon yasal olmasına karşın riskli bir kazanç sağlama yöntemidir. Spekülatif kesin bilgiden çok tahmin ve beklentiye dayalı demektir. Spekülatif yatırım ileride kar sağlayacağına inanılan yatırım anlamına gelir. Spekülasyon yaparak kar elde eden kişiye spekülatör denir. Fiyat hareketlerini tahmin etmeye çalışarak ve risk alarak kar elde etmeyi hedefleyen bireyler veya kuruluşlar bu kategoriye girer. Varlık fiyatlarının tesadüfi olarak belirlendiğini anlatan “Randon Walk” teorisine göre finans piyasalarında spekülatörlerin olması son derece normal hatta gereklidir. Ancak türbülanslı dönemlerde yapılan spekülatif yatırımlar varlık fiyatlarının balonlaşmasına neden olarak finansal piyasaların çökmesine yol açacak kadar ciddi sonuçlar doğurabilir. Böyle zamanlarda spekülatörlerin sadece kendileri değil piyasadaki diğer yatırımcılar ve genel olarak ekonomi zarar görür. Borsada spekülasyon, bir hisse senedinin spot fiyatında meydana gelebilecek değişimlerden hisse senedinin değerini oluşturan şirketin finansal yapısı veya büyüme potansiyeline bakarak değil yüksek risk barındıran finansal işlemler yaparak kar sağlamaktır. Ünlü İngiliz ekonomist J.M. Keynes, “İstihdam, Faiz ve Paranın Genel Teorisi” (‘The General Theory of Employment, Interest and Money’,) adlı kitabında finansal piyasalarda yatırımcıların temel analize dayalı ve spekülasyona dayalı yatırım yaptıklarını belirtiyor. Keynes, borsada spekülasyonu “ piyasanın psikolojisini tahmin etmek” olarak tanımlıyor Borsalarda işlem göre hisse sentleri, menkul kıymet veya emtia gibi varlıkların gelecekteki fiyat hareketlerini tahmin ederek yatırım yapan kişilerdir. Döviz manipülasyonu, yatırımcıların döviz piyasasındaki yatırım kararlarını kasıtlı olarak etkilemek amacıyla kaldıraçlı işlemler kanalıyla çok yüksek miktarlarda alım veya satım emirleri girerek bir para biriminin fiyatının diğerleri karşısında hızlı ve ani olarak dalgalanmasını, hızla yükselmesini veya düşmesini sağlamaktır. İnsanların düşüncelerini ve kararlarını etkilemek üzere gerçeği bükerek oluşturulan veya üretilen haberlerdir. Yatırımcıların kararlarını etkileyerek suni fiyat hareketleri yaratmaya yönelik haberler bu kategoriye girer. Sıklıkla karıştırılan Spekülasyon ve Manipülasyon birbirinden tamamen farklı iki kavramdır.