NFT (Non-Fungible Token) nedir?

Non-Fungible token'lar (NFT), blok zincirinde yer alan ve onları birbirinden ayıran benzersiz tanımlama kodlarına ve meta verilere sahip kriptografik varlıklardır. Blockchain teknolojisi hepimizi dijital değer saklama araçlarıyla tanıştırdı. Bu değer saklanabilirliğin yanında, aynı zamanda varlıkların dijital ortamda dahi nadir ve sınırlı sayıda bulunabilirliği de ortaya çıkmış oldu. Non-Fungible Tokenlar ya da Eşsiz Tokenlar da bu nadir bulunurluğun bir üst seviyesi olarak görülebilir. Çoğu zaman koleksiyonluk olarak da görülen bu NFT’ler, ETH ve BTC gibi tüm coinlerin birbirine denk olduğu kriptoparaların aksine, birbirinden farklı ve özgün tokenlardan oluşurlar. Giriş bölümünde de bahsettiğimiz gibi, fungilibilty esneklikle iç içe bir kavram. Ekonomide, bir malın kendi cinsiyle değiştirilebilir olduğunu ifade eder. Örneğin 10 liralık bir değer, başka bir 10 lirayla denk olmasıyla birlikte 2 adet 5 liraya veya toplamı 10 lira eden herhangi bir kombinasyona da denktir. Non-fungibility ise bu özelliğe sahip olunmamasını ifade eder. Mesela, aynı ağırlığa sahip olsa da iki mücevher aynı değeri taşımayabilir. Kesim farkı, işçilik gibi etmenler aralarında fark olmasına sebebiyet verir. NFT’leri tek cümle ile özetlemek gerekirse, blockchain üzerinde eşsiz varlıkları temsil eden bir token çeşidi olarak tanımlayabiliriz. Bu NFT’ler herhangi bir dijital varlık olabilmelerinin yanısıra (mücevher gibi), herhangi bir gerçek dünya varlığının dijital evrende token haline getirilmiş halleri de olabilir. Fungibility konseptini açıkladığımız kısımda gördüğümüz gibi aslında ideal bir para biriminin kendi içinde dönüştürülebilirliği olması gerekir. Aynı zamanda bu durum herhangi bir paranın geçmişine dair takibi imkansıza yakın kılar (özellikle dijital ortamda). Yazımızın başında NFT’lerin koleksiyonluk olarak görüldüğünden bahsetmiştik. İdeal bir paranın aksine NFT’lerin her bir biriminin diğerinden farklı olması onları bu noktada koleksiyonluk olarak kullanabileceğimizi gösteriyor. NFT’lerin oluşturulmasında iki standart kullanılır. Bunlar ERC-721 ve ERC-1155 standartlarıdır. İlk olarak ERC-721 standartından bahsedelim. ERC-721 standartı ERC-20 standartı temeli üzerine inşa edilen, non-fungible varlıkların oluşturulmasını sağlayan ilk standarttır. ERC-20 standartı parasal varlıkların davranışlarını tanımlamak için kurulmuş bir standartken, ERC-271 eşsiz, koleksiyonluk varlıkların davranışlarını tanımlamak için kullanılır (futbolcu koleksiyon kartları gibi). Örneğin CrypoKitties isimli bir oyun bu ERC-721 standartını kullanarak, dijital varlıklarını sahiplendirme,dağıtma ve kontrol yetkisine sahip olmuştu. Ayrıca ERC-721 standartı tüm bunların yanında, token haline getirilmiş dijital varlıkların farklı platformlarda kullanılabilmesini de sağlıyor. Bu durum farklı marketlerde alınıp satılmalarını da içeriyor. En önemlisi de bu standart geliştiricilere hiçbir kural dikte etmiyor ve bu durum da yaratıcılık ve eşsizliği sağlıyor ve teşvik ediyor. Kısacası ERC-721 dijital varlıkların sahipliği ve nasıl kullanıldığını belirliyor. NFT’ların geliştirilmesi kullanılan bir diğer standart ise ERC-1155 standartı. Bu standart ERC-721 standartının yapabildiklerine ek olarak, ERC-721 standartının çalıştığı ortamı dijital varlık sınıflarının yaratılması ve tanımlanmasına müsait bir hale getiriyor. Bir örnekle açıklamak gerekirse, ERC-1155 bir bilgisayar oyunundaki eşyaların tanımlanmasını ve farklı eşya sınıflarının oluşturulmasını sağlıyor. Aynı zamanda tek bir kontratın hem ikame edilebilmesi hem de eşsiz tokenları dahil etmesine imkan sağlıyor. Önümüzdeki süreçte bu standartlara yenilerinin eklenmesi ve üreticilere daha geniş özgürlükler veren, kullanıcılara erişim kolaylığı sağlayan standartların daha çok kullanılacağı söylenebilir. NFT’ler farklı uygulamalar arasında kolayca transfer edilebilir. NFT’lerini saklamak ve transfer etmek istiyorsanız tıpkı diğer blockchain tokenlarında olduğu gibi bir adrese ihtiyacınız var. Bunu da cüzdan aracılığı ile gerçekleştirebiliyorsunuz. NFT’ler sahibinin izni olmadan, NFT’yi çıkaranlar da dahil olmak üzere kimse tarafından kopyalanamıyor ve transfer edilemiyor. NFT’ler açık pazaryerlerinde alınıp satılabilir. Bu pazarlar alıcı ve satıcıları bir araya getirir. Her bir token ayrı fiyata sahiptir. Bu fiyatlar alıcı ve satıcıların onlara biçtiği değere göre belli olur. Şu ana kadar NFT’ler, fungibility ve standartlardan bahsettik. Peki bu NFT’ler nerelerde ve ne için kullanılır? Daha önce de bahsettiğimiz gibi doğası gereği NFT’ler genellikle koleksiyon ürünleri için kullanılabilirler, buna oyun ögeleri de dahil. NFT’lerin kullanıldığı uygulamalara merkeziyetsiz uygulamalar yani DApp denmekte. Bunun yanısıra NFT’ler yatırım ürünü olarak da kullanılablirler. Oyunlar örneğinden ilerlemek gerekirse, halihazırda var olan oyun ekonomik ekosistemlerine ek olarak NFT’ler alternatif bir pazar yaratarak oyunları dış dünyaya bağlayabilirler. Bir başka örnek olarak NFT’ler gerçek hayattaki sanat eserlerinin dijital ortamlarda saklanması, el değiştirmesi ve kismi olarak bu eserlere sahip olmaya olanak sağlar. Burada ise düşük likiditeye, eserlere kolay erişim sağlayarak likitide katkısı sağlayarak alım satımları artırırlar. Yani bir koleksiyoner veya yatırımcı normalde yapamayacağı yatırımlar yapabilir ve koleksiyon ögelerine sahip olabilir. Eşsiz olmasının getirdiği özellikle birlikte NFT’ler, dijital kimlik oluşturulması yönünde de çok faydalı bir araç olabilirler. Erişimini sadece tokena sahip olan kişinin sağlamasıyla birlikte veri güvenliği ve bilgilerin istendiğinde kolayca transferi konusunda da giderek genişleyen dijital dünyaya büyük katkı sağlayacakları aşikar. Ayrıca yazılım lisanslarının saklanması ve transferi konusunda da büyük kolaylık yaratabilirler. Centrifuge, bir finansal işletim sistemi ve NFT’lerin iş alanlarında kullanımı konusunda öncü bir proje. Centrifuge, finansal belgeleri(faturalar, alım belgeleri, şirket kayıtları gibi) NFT’ler kullanarak dijital varlıklar haline getiriyor. Faturaların NFT haline gelip Ethereum chainine katılması ise bize orta-uzun vadede bu faturalar için Ethereum chainindeki maddi varlıklarla ödeme yapılabilmesini, borçlar alınabilmesini ve kayıtlarının daha kolay tutulmasını sağlayacak. Codex Protocol, NFT’leri sanat ve koleksiyonluklar için kullanan bir proje. Birçok sanatsever ve koleksiyoner tarafından ciddi bir desteği arkasında bulunduyor. Kullanıcılar, ürünler üzerinde kısmi aitliğe sahip olabiliyor, teklifler yapabiliyor, varlıklarını sunarak borç alıp verebiliyorlar. Codex, dolandırıcılığı engelleyerek, komisyonları da minimum düzeyde tutmaya çalışıyor. Blockchain kullanılarak yapılan işlemler ve kayıtlar hiçbir şekilde değiştirilemeyeceği için suçlular ve sahte sanatçılar kolaylıkla tespit edilip kayıt altına alınabiliyor. CryptoKitties, belki de en popüler NFT projesi. Oyun, sanal kedilerin biriktirilmesi, üretilmesi ve takas edilmesi temeline dayanıyor. Oyundaki her “CryptoKitty” yaş, cins, renk gibi farklı özelliklere sahip. Her bir CryptoKitty tokenı eşsiz ve bölünemez. CryptoKitties oyunu geçmişte Ethereum blockchainin tıkanmasına sebebiyet vermiş, milyonlarca dolarlık transferlere önayak olmuş, hatta bazı tokenların yüzbinlerce dolar ederiyle satılmasıyla, blockchainin yeni bir alanda kullanılabilirliğini göstermiştir. Gods Unchained, My Cyrpto Heroes, Decentraland gibi pek çok oyun da NFT ürünlerini oyun içi ürünlerde veya doğrudan oyunlarında kullanıyorlar. Oyunların dışında Avusturya Posta İdaresi tarafından çıkarılan Kripto Pulları da posta gönderilirken kullanılmalarına ek olarak, alınıp satılarak koleksiyon ürünleri olarak da değerlendirilebilirler. NFT’ler dijital sanatta ve oyunlardaki kullanımlarına ek olarak gerçek hayattaki sanat eserleri ve varlıkların takibi için de kullanılabilirler. Gerçek varlıklar NFT’ler ile eşleştirilmesi ve bu eserlerin takibini sağlanarak hırsızlıkları minimize etmek için kullanışlı olacaklardır. Bu amaç için QR kodları ve NFT etiketleri ise faydalı duruma gelecektir. Verilerin NFT’ler ile kaydedilmesi veya NFT’ler ile etiketlenmesi de birçok veri depolanması ve korunması sorunlarına çözüm olacaktır. Ufak zaman dilimlerinin, ticari kayıtların, pazar yerlerine ait bilgilerin NFT’ler ile saklanabilmesiyle veri güvenirliği ve şeffaflığında önemli gelişmeler kaydedilebilir. Daha teknik bir açıdan ise NFT’ler,eşsiz dijital varlıklar konusunda bir sonraki aşama olarak görülebilecek RFT’ler(Re-Fungible Token) ile NFT’lerin ERC-20 tokenları ile değiştirilebilir olmasını sağlayacak ERC-1633 standartına öncü olmuş durumda. NFT’lerin bölünebilecek olması da pahalı ve yüksek değerli gerçek veya dijital varlıkların daha kolay el değiştirebilmesi, satıcıların daha kolay alıcı bulabilecekleri anlamına geliyor. Burada bahsedilen varlıklar küçük bir kalemden büyük bir malikaneye kadar her şey olabilir. Özetle NFT’ler eşsiz varlıkların saklanmasının dijitalleştirilmesi ve dijital eşsiz varlıkların(sanat eserleri, oyunlar vb.) oluşturulmasına önayak olarak blockchainde ve dijital dünyada yepyeni bir soluk yaratıyor. Verilerin güvenilir ve şeffaf bir şekilde saklanabilmesinden, pahalı varlıkların kısmi sahipliği ile piyasaya likidite sağlanmasına kadar geniş bir yelpazede çok büyük katkılar sağladığı ve blockchainin neler başarabileceğini gösterdiği aşikar. Önümüzdeki dönemde RFT’ler ile birlikte kullanımının artmasıyla NFT’ler hayatımızda büyük bir yer edinecek gibi duruyor. Şu anda kriptopara piyasasanın yalnızca binde birini oluşturan NFT’lerin daha büyük bir paya sahip olması ise yalnızca zaman meselesi. Yazar: Mert Doğan